تالاب انزلی انواع گوناگون مواد آلی را از طریق رودخانه های منتهی دریافت می کند
تالاب انزلی به لحاظ قرار گرفتن در یک منطقه پر جمعیت، انواع گوناگون مواد آلی از طریق رودخانه های منتهی به تالاب دریافت می کند، شهرهای رشت و انزلی به ترتیب اولین و دومین شهر بزرگ استان از لحاظ جمعیت محسوب می شوند.
رشد فزاینده جمعیت این دو شهرستان که تقریبا نیمی از جمعیت شهری استان را در خود جای داده اند بر اکوسیستم تالاب اثر سوء داشته است. بعلت بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی شهر رشت فاضلابهای خانگی و شهری بطور مستقیم به رودخانه های زرجوب و گوهر رود و در بندر انزلی به تالاب تخلیه می شود.
استقرار کارخانه های مختلف در حومه شهر رشت و انزلی و سرازیر شدن فاضلاب آنها به داخل رودخانه ها در نهایت باعث آلودگی آب تالاب می شود.
به هر حال تالاب انزلی در نتیجه ریزش فاضلابهای صنعتی و شهری و تخلیه آب آلوده مزارع در معرض خطر نابودی قرار گرفته است.
وضعیت فعلی تالاب بین المللی انزلی مطلوب نیست
در این ارتباط مدیرکل محیط زیست استان گیلان با اعلام اینکه وضعیت فعلی تالاب بین المللی انزلی مطلوب نیست، گفت: حجم ورودی پسابهای شهری و صنعتی، رسوبات و همچنین جلبک آزولا باعث شده این تالاب در معرض خطر قرار گیرد.
امیر عبدوس افزود: در حال حاضر این تالاب در فهرست تالابهای در معرض خطر کنوانسیون رامسر (مونترو) قرار دارد.
وی همچنین در پاسخ به این سئوال که آماری از میزان ورود فاضلاب به تالاب بین المللی انزلی وجود دارد، اظهارداشت: آمار دقیقی نمی توان ذکر کرد.
مدیرکل محیط زیست گیلان در پاسخ به این پرسش که از عواملی که تالاب انزلی را تهدید می کند کاهش چشمگیرعمق این تالاب است (کاهش عمق تالاب از10 متر به سه متر) علت این امر چیست، گفت: نه تنها سه متر بلکه در برخی از نقاط به کمتر 40 سانتی متر نیز رسیده و دلیل این امر هم انباشت فوق العاده زیاد رسوبات است.
وی خاطر نشان کرد: این یک پدیده در تمامی تالابها اتفاق می افتد یعنی توالی اکوسیستم در تالابها به گونه ایست که رسوبات از نقاط مرتفع توسط رودخانه های ورودی به تالاب حمل و رسوب می کنند و به تدریج تالاب تبدیل به یک اکوسیستم نی زار و در نهایت تبدیل به جنگل می شود.
تالاب بین المللی انزلی بسمت جنگلی شدن پیش می رود
عبدوس با بیان اینکه در حال حاضر بخش های از تالاب بین المللی انزلی تبدیل به اراضی جنگلی شده است، گفت: این پدیده بصورت طبیعی طی سیر توالی اکوسیتم ها تالابی اتفاق می افتد اما در ارتباط با تالاب انزلی سرعت این پدیده خیلی شدید بوده است.
وی تاکید کرد: پدیده تبدیل اکوسیستم تالاب انزلی به اراضی جنگلی نامطلوب است و باید چاره اندیشی اساسی شود.
مدیرکل محیط زیست گیلان در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه فاضلاب خانگی، کشاورزی و صنعتی کدام یک بیشتر در عرصه این تالاب تاثیرگذار است، افزود: به لحاظ درجه سمیت تالابهای صنعتی و کشاورزی اما به لحاظ حجم فاضلاب شهری است.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که سازمان محیط زیست برای احیای تالاب و رفع مشکلات زیست محیطی آن چه برنامه های در دست اجرا دارد؟ بیان داشت: سازمان محیط زیست به عنوان یک دستگاه نظارتی در کنار دستگاههای اجرایی باید مراقب ارتقای محیط زیست باشد و شرط اصلی برای تامین این هدف تعامل سازنده بین این دستگاههاست.
عبدوس اظهارداشت: این سازمان وظایف دستگاههای اجرایی را به آنان یادآوری ودرصورت عدم اجرای وظایف، برخورد قانونی خواهد کرد.
وی با اعلام اینکه زنگ خطرافول تالاب انزلی در استان به صدا درآمده است، افزود: مسئولان استان به ویژه استاندار و دستگاههای متولی حفاظت تالاب عزم جدی برای احیای تالاب آغاز و اعتبارات خوبی برای این مهم اختصاص داده اند و این اعتبارات در سالهای آتی نیز پایدار خواهد بود.
مدیرکل محیط زیست گیلان با اشاره به اینکه امسال بیش از70 میلیارد ریال اعتبار در قالب هفت پروژه برای احیای تالاب انزلی اختصاص یافته است، افزود: این تعداد پروژه که در مدت زمان پنج سال به اجرا در خواهد آمد افزون بر 900میلیارد ریال اعتبار نیاز دارند.
تالاب انزلی احیا و ساماندهی می شود
وی همچنین در پاسخ به این سئوال که آیا با این میزان اعتبار می توان به سامان بخشی تالاب امیدوار بود، اظهارداشت: به یقین با این میزان سرمایه گذاری اتفاق های موثری در پهنه تالاب برجا خواهد ماند.
عبدوس در ادامه به مطالعات آژانس همکاری های بین المللی ژاپن برای احیای تالاب بین المللی انزلی اشاره کرد و افزود: این آژانس از سالها پیش مطالعات خود را در ارتبط با احیای این تالاب شروع و پروژه های برای احیای تالاب در نظر گرفته که اولویت دارترین این پروژه ها موضوع احداث تله های رسوبگیر در دهنه های رودخانه های اصلی ورودی به تالاب است.
وی گفت: این تله های رسوب گیر حوضچه های به ابعاد بزرگ هستند که رسوبات قبل از اینکه وارد تالاب شوند، در این حوضچه ها به حالت آرامش می رسند.
مدیرکل محیط زیست گیلان خاطرنشان کرد: چهار پروژه از شش پروژه مربوط به احداث تله های رسوب گیر در دهانه رودخانه پیربازار، شیجان، سیادرویشان و شیله سر است.
وی عنوان کرد: پروژه پنجم احداث آبراهه های مساحی در تالاب انزلی یا ایجاد آبراهه های که از قدیم وجود داشته و دراثرانباشت رسوبات این آبراهه ها بسته شدند به عنوان مثال آبراهه منتهی به کانال ماهروزه و آبراهه اتصال دهنده رودخانه سیادرویشان به تالاب غرب کاملا مسدود و ارتباط تالاب غرب را با سرخانکل قطع کرده است.
عبدوس گفت: عدم باز شدن این آبراهه ها باعث خواهد شد به تدریج ارتباط تالاب غرب با مرکز قطع ودر آن نقطه یک اکوسیستم بسته ایجاد شود و به مرورزمان از بین برود.
سال 95 آب دریا بالا می آید
وی همچنین در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه "در سالهای گذشته یکی از عواملی که حیات تالاب انزلی را با مخاطره روبرو کرده پیشروی آب دریا به سمت تالاب بوده است، آیا این مشکل همچنان وجود دارد یا خیر"، خاطرنشان کرد: در حال حاضر شدت پیشروی آب تا حدودی کاسته شده است ولی مطالعات نشان می دهد در سال 95 دوباره بالا آمدن آب دریا ادامه خواهد داشت و در بخشی از تالاب این پدیده ایجاد خواهد شد.
مدیرکل محیط زیست گیلان در پاسخ به این پرسش که "برای رفع این مشکل چه برنامه ای دارید"، گفت: به یقین اگر آب دریا بالا بیاید کاری نمی توان کرد بنابراین تالاب نیز متاثراز بالا آمدن آب دریا به حیات طبیعی خود را ادامه می دهد، تالابها به عنوان اکوسیتم های طبیعی خود راهکار مناسبی برای هضم این پدیده های طبیعی در خود دارند.
مترقی ترین مدیریت مناطق حفاظت شده در دنیا مدیریت مناطق با مشارکت جوامع محلی است
وی در پاسخ به سئوالی مبنی براینکه "برای ساماندهی مشکلات تالاب بین المللی انزلی آیا از مردم و تشکلهای مردم نهاد بهره خواهید برد و همینطور فرهنگ سازی را در این زمینه چقدر موثرمی دانید"، افزود: یکی ازمترقی ترین روشهای مدیریت مناطق حفاظت شده در دنیا مدیریت مناطق با مشارکت جوامع محلی است که این اتفاق در کشور فقط در تالاب انزلی از50 سال پیش افتاده است.
عبدوس عنوان کرد: جوامع بومی تالاب انزلی به عنوان آب بندان دار دراین تالاب مشغول فعالیت بودند این جوامع بومی هم درحفاظت از تالاب به محیط زیست کمک کردند هم در بهره برداری از تالاب یک بهره برداری پایدار را رقم زدند.
وی تصریح کرد: امسال در شروع فصل واگذاری آب بندانها از اواسط مهر ماه سال جاری بنا براین گذاشته شد که تمام جوامع بومی که حق انتفاع از تالاب داشته بتوانند بهره مند شوند.
مدیرکل محیط زیست گیلان گفت: تمامی اشخاصی که برای واگذاری آب بندان ثبت نام کرده بودند سعی شد، آب بندان در اختیارآنان گذاشته شود بدون اینکه داخل مناطق حفاظت شده تالاب ( چهار منطقه حفاظت شده ) حتی یک آب بندان به اجاره رفته باشد.
وی ادامه داد: امسال تمام آب بندانهای داخل مناطق حفاظت شده حذف و شش آب بندان جدید ایجاد شده و همچنین 94 عضو جدید وارد آب بندانها شدند که این مشارکت فعالی را رقم زده است.
به هر حال سن تالاب بین المللی انزلی بسیار جوان است از لحاظ زمین شناسی تالابها بصورت خلیج های هستند که بوسیله تیغه ماسه ای از دریا جدا شده اند و مرداب خلیجی نامیده می شوند و یا نقاط گودی هستند که در اثر حرکات پوسته ای زمین شکل می گیرند در مورد تالاب انزلی پسروی دریای خزر و جریانات دریایی منجر به جداسازی آن از دریا شده است.
این تالاب در آغاز قرن 15 در اثر تشکیل دوزیانه خشکی باریک دشتی به پهنای 270 تا 9 کیلومتر و کاهش ارتفاع سطح آب دریا شکل گرفته است، زبانه غربی بنام شبه جزیره بندر انزلی نامیده می شود که تا کپورچال ادامه دارد و شبه جزیره ماهروزه در این بخش در خلیج کوچک کپورچال و بهمبر را از همدیگر جدا می سازد.
تالاب انزلی در فصول پائیز و زمستان انبوه پرندگان مهاجر را به خود جلب می کند
این تالاب شرایط مناسبی به منظور زیستگاه پرندگان بومی و تخم ریزی و تغذیه داشته و در فصول پائیز در زمستان انبوه پرندگان مهاجر را به خود جلب می کند و در این رهگذر در فوائد اجتماعی و اقتصادی این شهر تاثیر بسزایی دارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان با اشاره به اهمیت و ارزش تالاب گفت: اکثر تالابها واجد ارزش و فوائد زیادی بوده و از نظر اکولوژی گیاه شناسی، جانور شناسی، سیمولوژی و یا هیدرولوژی دارای اهمیت بین المللی هستند.
اردشیر روحی ماسوله افزود: تالاب انزلی جدا از این ارزشها نبوده و اهمیت چند جانبه ای آن چه از نظر بین المللی و چه داخلی به جز مسائل اکولوژیک محیطی نقش خاصی در جغرافیا و اقتصاد منطقه دارد.
وی خاطر نشان کرد: این تالاب علاوه بر حائز ارزش بودن، در افزایش تولید گیاهی و پروتئین سفید به عنوان مهمترین پشتوانه در تکثیر ماهیان که در اقتصاد شیلاتی دریای خزر واجد ارزش های متعدد و مهمی بوده و در رابطه با جذب گردشگران و کنترل سیلابهای منطقه فراهم کردن امکانات ارتباطی آبی (درحمل و نقل داخلی و تجارت خارجی) نیز است.
جمع آوری فیزیکی آزولا از سطح تالاب از برنامه های مهم طرح احیای تالاب انزلی است
رئیس جهاد کشاورزی گیلان درادامه با اشاره به لزوم جمع آوری آزولا ازسطح تالاب انزلی گفت: با توجه به مخاطرات زیست محیطی گیاه مهاجم آزولا، جمع آوری فیزیکی این گیاه از سطح تالاب از برنامه های مهم طرح احیای تالاب انزلی است.
وی تصریح کرد: آزولا به تدریج و با استفاده ازسه دستگاه شناور مکنده از سطح تالاب انزلی جمع آوری خواهد شد.
روحی ماسوله ابراز امیدواری کرد: با اجرای طرح احیای تالاب انزلی این تالاب بین المللی به عنوان سرمایه ای طبیعی برای نسلهای آینده حفظ شود.
بدین ترتیب تالاب انزلی منطقه وسیعی با شرایط متفاوت زیست محیطی است که متشکل از گستره آب شیرین با بستری از نی زار، مناطق آبی کم عمق و چمنزارهای که بصورت فصلی غرقاب می شوند.
تالاب بستر و محل مناسبی برای تخم گذاری و پرورش ماهیان و زمستان گذرانی گروه کثیری از پرندگان مهاجراست که از مناطق سردسیر سیبری یا دیگر مناطق جهان به این ناحیه مهاجرت می کنند.
این تالاب بین المللی توسط یک مرز شنی از دریای خزر جدا شده است، بیشتر نواحی شرقی تالاب و منطقه حفاظت شده سیاه کشیم به طور گسترده ای پوشیده از نی زار است اما غرب و نواحی مرکزی دارای سطح باز آبی است، این تالاب در خرداد ماه سا ل 1354 (ژوئن 1975) در سایت رامسر به ثبت رسید.
نوسانات سطح آب دریای خزرو پدیده یوتریفیکاسیون ( غنی سازی آب توسط مواد مغذی) که بر اثر ورود فاضلاب تصفیه نشده ایجاد می شود، باعث شد که اکوسیستم تالاب رو به زوال نهد.
تالاب انزلی در فهرست "مونترو" به ثبت رسید
با توجه به این موضوع کنوانسیون رامسر تصمیم گرفت که تالاب انزلی را در فهرست "مونترو " به ثبت برساند و متذکر شود که اقداما ت احیای تالاب باید بدون فوت وقت صورت گیرد.
هم اکنون 145 گونه پرنده مهاجر درایران شناخته شده اند و 77 گونه (53 درصد) از این پرندگان را می توان در تالاب انزلی مشاهده کرد.
تالاب یکی از مهمترین زیستگاهها برای زمستان گذرانی پرندگانی نظیر "با کلان کوچک" است که در اواسط زمستان به طور منظم پذیرای بیش از 500 پرنده است و همچنین پلیکان سفید، پلیکان پا خاکستری وغاز پیشانی سفید کوچک از پرندگانی محسوب می شوند که بسته به شرایط آب و هوایی در این مکان زمستان گذرانی می کنند.
این منطقه بعنوان گذرگاه پرندگانی نظیراردک سرسفید، سلیم سینه بلوطی، خروس کولی شکم سیاه و پا شلک کوچک به ثبت رسیده است و ازگونه های ارزشمند دیگر پرندگانی شامل قوی کوچک، اردک بلوطی، عروس غاز و اردک سر سیاه است که در ایران در معرض خطر انقراض هستند.
گیاهان تالابی موجود در تالاب انزلی به طورکلی در چهار گروه از قبیل گیاهان غوطه ور، گیاهان شناور، گیاهان بن درآب و گیاهان خشک زی طبقه بندی می شوند.
در حال حاضر 9 گونه از گیاهان غوطه ور (نظیر زارم واش در وسعت بالا)، 11 گونه از گیاهان شناور ( سه کوله خیز، عدسک آبی و سله باقلا یا لاله مردابی )، 11 گونه از گیاهان بن درآب (نظیر نی و لویی) و شش گونه از گیاهان خشک‌زی را می توان در تالاب انزلی مشاهده کرد.
با این وجود خروجی تالاب انزلی به دریای خزر می ریزد، این امر باعث شده که تالاب به عنوان مکان مناسبی برای تخم گذاری گونه های ماهیان بشمار آید بعبارت دیگر برخی از این گونه ها فقط در تالاب انزلی یافت می شوند و درهیچ نقطه ای از بخش جنوبی دریای خزرنمی توان آنها را مشاهده کرد.
39 گونه از 49 گونه ماهیان تالاب انزلی منحصردر تالاب زندگی می کنند
همچنین 39 گونه از 49 گونه ماهیان تالاب انزلی منحصردر تالاب زندگی می کنند. زالون، رفتگر سنگی، گاوماهی مرمری، سیم، سس ماهی، ماهی ریز نقره ای، سوف هشترخان، و کولی از گونه های رایج ماهیان تالاب هستند. کپور معمولی و شوک(اردک ماهی) را می توان در تالاب یافت.
یک گروه از خانواده گراز وحشی در منطقه قلم گوده بسر می برند، از بین پستانداران این نواحی می توان به گربه جنگلی، گراز وحشی و شنگ (سمور آبی ) اشاره کرد.
باری، از جنبه های مهم و تاثیرگذار تالابها مساله گردشگری است و خوشبختانه تالاب بین المللی انزلی ازاین موقعیت ممتاز به خوبی بهره مند است.
تالاب انزلی موتور اقتصاد گردشگری گیلان است
یک کارشناس مسائل گردشگری در این خصوص گفت: گردشگری یکی از صنایع بزرگ و در حال رشد جهان است و تالابها از مکانهای مورد توجه برای عده بیشماری از گردشگران محسوب می شوند.
سعید محمدی افزود: همچنین به عنوان یک واقعیت نباید اثرات غیرقابل کنترل گردشگری را بر منابع طبیعی مانند تالابها فراموش کرد، چون می تواند بسیاری از منابع وابسته به آن را از بین ببرد.
وی با اعلام اینکه گردشگری به طور بالقوه منافع اقتصادی زیادی برای کشورها در برداشته و نقش مهمی در رشد اقتصادی ایفا می کند، اظهارداشت: طبیعت زیبا همچون تنوع جوامع گیاهی و جانوری نظیر تالابهای ایران آنها را به مکانهای مناسب برای گردشگران مبدل کرده است.
این کارشناس مسائل گردشگری ادامه داد: به طور کلی مجموعه ای از فعالیتهای تفرجی در ارتباط با تالابها مانند تماشای حیات وحش، قایقرانی و شکار امکان پذیر است که می تواند درآمد بالایی را برای جوامع محلی و ملی بهمراه داشته باشد.
به هر حال تالاب انزلی یکی از نقاط استثنایی و فوق العاده جالب و متنوع الجنبه در سطح جهانی است حفظ و حراست آن از هر نظر یک وظیفه بزرگ ملی است.
منبع: خبرگزاري مهر
نظرات شما عزیزان:
